AMAIA AGIRRETXE (elkarrizketa)

Elkarrizketatua: Amaia Agirretxe
Elkarrizketatzaileak: Uxue Murua eta Alazne Senperena
Lan boluntarioko elkartea: Azpeitiako Bilgune Feminista

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Amaia Agirretxe (1991, Azpeitia) Azpeitiako Bilgune Feministako kidea da. Mugimenduak hamaika urte bete ditu aurten eta berak jada lau daramatza. Kontzientziazio lan bat egiteko hezkuntza klabea dela pentsatzen du, azkenean etorkizuna hortik etorriko baita.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Bilgune Feministaren sorrera noiz izan zen?

Duela hamaika urte sortu zen eta pixkanaka aurrera pausuak ematen ari gara. Ezker abertzalearen baitan, emakumearen estrategiaren parte izango den elkarte bat sortu zen, hau da, Bilgune Feminista. Honen bilakaera oso luzea da eta Euskal Herrian bertan ere aspalditik datorren zerbait da, nahiz eta frankismoarengatik eta beste zenbait errepresiorengatik isilarazita egon den.

Zenbat denbora daramazu honetan?

Badira urte batzuk Bilgune Feminista eta horrelako mugimenduetan parte hartzen hasi nintzela. Zehazki esaten ez nuke jakingo, baina badakit nire feminismoarekiko interesa hamasei- hamazazpi urterekin edo hasi zela. Orduan hasi nintzen pixka bat irakurtzen eta pentsatzen ea zergatik gertatzen zaizkigun gauza batzuk eta ez beste batzuk. Gero, hemezortzi urte ingururekin, antolakunde feminista batean sartu nintzen eta urteetan zehar leku ezberdinetan koordinakunde eta mugimenduetan parte hartzeko aukera izan dut. Beraz, nik uste dut feminismoan interesatuta lau urte inguru badaramazkidala, eta oso gustura gainera.

Eta zer egiten duzue? Zergatik egiten duzu?

Nik uste dut mugimendu feministaren baitan lehenik eta behin kontzientziazio lan bat egin

behar dela. Guk ikusten duguna da sistema honek ez gaituela berdin tratatzen gizon eta emakumeak. Argi dago emakumeak bigarren plano batean uzten gaituztela, hori oso modu ezberdinetan islatzen delarik. Gure borrokaren oinarria desberdintasun horiek gainditzea izango litzateke, horretarako emakumeon boterea baliabiderik garrantzitsuena izanik, hau da, elkarrekin indarrak hartzea.

Zure ustez, lan hau, boluntario lan egitea izango litzateke?

Nik ez nuke boluntario bezala definituko, nik boluntariotza elkarte edo ONG batekin identifikatuko bainuke. Gure lana militantzi arlo batekin lotuko nuke, azken batean guk egiten dugun lana borroka horretan sinesten dugulako egiten baitugu, hau da, antolakunde baten idealarekin eta baloreekin sinesten dugulako. Benetan borroka honetan sinetsiko ez bagenu, ez ginateke horrela arituko. Izan ere, Bilgune honetan gaudenok, gizarte honen benetako beharrizan bat ikusten dugu, honi irtenbide bat eman nahian dihardugularik. Horregatik, jakina denez, lan hau egiteak pertsonalki deskriba ezina den zerbait sentiarazten digu.

Pentsamendu ideala aipatu duzu, zuretzako zer izango litzateke ideala?

Lehenik eta behin, ezinbestekoa iruditzen zait gizarte honetan bereizketarik ez egotea, hau da, genero dikotomi hori gainditzea. Trataera aldetik ere, emakume jaio izanagatik ez genituzke eskubide gutxiago izan behar, ez genituzke zenbait rol atxikita eduki behar... milaka adibide daude baina azken batean parekidetasun batera iritsi nahi dugu. Bide horretan, noski, historikoki zapaldua izan den emakumearen generoaren eraldaketa feminista bat behar dugu, bai eskubide aldetik eta bai pertsonak garen heinean berdintasun esparru bat egon dadin. Berdintasuna haratago doa, denok pertsonak gara eta askatasun bat behar dugu.

Ardura handia dela iruditzen zaizu edo ez duzu ardura bezala hartzen gustura egiten duzun zerbait delako?

Nik uste dut ez dela antolakundearekiko ardura bat, baizik eta pertsona moduan hartu beharreko ardura bat. Feminismotik jaso dudan ekarpenik handiena mundua ikusteko beste ikuspegi bat dagoela izan da, betaurreko more batzuk janztea eta horiekin mundu guztia aztertzea. Ardura hitza kanpotik datorkigun zerbaitekin lotzen dut, baina gure kasua ezberdina da, egiten duguna guk geure buruarekiko dugun konpromiso bat bezala hartzen baitugu. Nik zein mugimendu honetako beste kideek borroka horretan sinesten dugu, horregatik, konpromiso horretan irmo azaleratzen gara.

Bilgune horrek zein arau edo funtzionamendu dituela esango zenuke?

Nik ez nuke arauez edo funtzionamenduez hitz egingo, balore batzuk ditu eta antolakunde nazional bat den heinean antolatzeko modu batzuk dauzka, batzuetan herrietan, besteetan eskualdeetan, zenbaitetan maila nazionalean... antolatzen dena. Bilgune Feminista denez, emakumeak bakarrik elkartzen gara, nahiz eta gaur egun oraindik ere gizartearen parte batek ez duen hori ulertzen (edo ez du ulertu nahi). Horregatik, nik pertsonalki emakumeak gonbidatuko nituzke elkarte hauetara, sarritan gu konturatu gabe edo konturatuta gizonaren presentziak asko eragiten baitu bai guregan eta baita gure jarreretan ere. Emakumeak bakarrik gaudenean edota gehiengoa gizonezkoa denean gure jarrera erabat aldatzen da. Horregatik, Bilgune Feminista emakumearentzako esklusiboki sortutako antolakunde bat da, baina militantzia hori emakumearena izateak ez du esan nahi gizarteko beste sektoreek parte hartu ezin dutenik. Azken batean antolakunde honek bere izaeran ezaugarri edo balore batzuk ditu, ikuspegi feminista bat jorratzen da, indarkeria eta beste hainbat arloren artean. Bilgune honetan, milaka gauza ezberdin egiten ditugu, gure borroka hainbat arlotan banatzen baita, betiere ikuspegi feminista batetik abiatuz. Horregatik, beste ildo estrategiko batzuekin ere kontatzen dugu, feminismoaz gain ekologia, ekonomia … landuz.

Horren harira, saiatzen zarete Bilgune Feministara besteak erakartzen edota besteengana zabaltzen hauek elkartean sartzera anima daitezen?

Gureganako sentsibilitatea dutenentzako elkarte zabala gara. Batetik, antolatzen diren jardueretara gerturatzen bazara eta benetako interesa erakusten baduzu ez duzu inolako arazorik izango Bilgunean sartzeko. Bestetik, antolakunde feminista bat izateaz gain, Ezker Abertzalean kokatzen den antolakunde bat ere bada eta honen helburu estrategikoekin bat egiten du.

Nik ulertu dezakedana da nahiz eta pertsona batzuk feministak izan, beste helburu estrategiko horiekin ez dutela bat egiten, beraz, Bilgune Feminista batean sartu ordez beste antolakunde feminista batzuk sor ditzaketela edo nonbait sartu daitezkeela uste dut. Horrek ez du kentzen gurekin elkarlanik egin ezin dezaketenik edota herri honen iraultza feminista batera bidean ezin dezakegunik elkarrekin lan egin. Beraz, azpimarratu nahi nuke ate denak irekita daudela, eta gainera elkarrekin arituz borroka are eraginkorragoa izango litzatekeela uste dudala.

Orduan, beste bilgune horiekin batera lan egiten duzue?

Euskal Herrian Koordinakunde Feminista bat dago eta bertan biltzen dira feminismoaren inguruan lanketa egiten duten antolakunde ezberdinak: LGBT (Lesbiana, Gay, Bisexual, Transexual), emakume asanbladak … Azpeitian adibidez badago emakumeen mahai bat izango litzatekeena, emakume edo parekidetasun txokoa ere bai.. beste antolakunde feminista pila bat daude nahiz eta emakumeez bakarrik osatuta ez egon. Beraz, garbi izan behar duguna da zein diren helburuak, horrela helburu hori lortzeko bidean indarrak batuz.

Uste duzu gaur egungo gazteak boluntario lanean bere denbora librea pasatzeko prest daudela?

Berez gazteriak inkonformista eta errebeldea izan behar lukeela pentsatzen dut, baina sistema honen erruz gaur egungo gazteriaren sektore bati gehiago interesatzen zaio Facebook bezalako sare sozialetan egotea. Oraindik ez dago potentzial bat nahi den hori lortzeko boterea dagoela erakusten duena, hau da, gazteria zerbait alda dezakeela kontzientziatzen denean mugitzen da. Egun, ordea, gazteriari sinestarazi zaio ez dela aldaketarik egiteko gai eta partxis honetako pieza bat gehiago balitz bezala hartzen da. Partxiseko pieza hori, tamalez, goitik mugitzen delako sentsazioa dago. Pieza hori bere kasa mugitu daitekeela konturatzen denean, ordea, antolatuz gero hau irabazi dezakegula edo buelta eman diezaiokegula konturatzen da, eta nik uste orduan hasten dela gaztea mobilizatzen.

Zorigaitzez, oraindik sektore handi bat ez da horretaz ohartu, baina badaude beste hainbat sektore lana egiteko prest daudenak, bere adostasun ezak erakutsiz. Nire ustez ez da soilik militante izatea edo egunean ez dakit zenbat ordu pasatzea, ikastetxera joan eta bertan gertatzen den zerbaitekin ados ez baldin bazaude eta protesta bat egitea erabakitzen baduzu jada kontzientzi bat sortzen da. Esaterako, gure eskubideengatik borroka egiten hasten garen momentuan kontzientzi bat sortzen hasten da eta kontzientzi horrekin dator ondorengo lan guztia. Beraz, kontzientziaziorik gabe ez dago borrokarik.

Gazteei buruz aritu gara, zuk uste duzu helduen artean ere jarrera berdina dagoela edo helduak parte-hartzeko prestutasun handiagoa dute?

Helduen artean ere denetarik dago, baina lehen gazteengatik esan dudan moduan, gazteek orokorrean inkonformistak izan behar lukete, pertsonak zenbat eta helduago izan erosotasunera ohitzeko joera handiagoa izaten baitu. Bestalde egia da lotura gehiago izaten dituztela, azken batean famili bateko ardura izaten dute, hainbat gauza aurrera atera behar izaten dituzte eta ondorioz zailago egiten da beste borroka batzuetarako denbora ateratzea. Hala ere, nire iritziz “txip” hori aldatu behar dugu eta egunean hamar ordu lan egiten ari bagara eta beste hainbat ordu etxean lan egiten baditugu, borroka batzuen bidez horri ere buelta eman diezaiokegula pentsatu behar dugu.

Horren garrantzia azpimarratu behar dugula eta eraldaketa hori gizarteko adin tarte guztietan eman behar dugula pentsatzen dut. Adibidez, gaur egun etxeko langile diren emakumeetako askok kalean ez dute langile errekonozimendurik, aldiz mugimendu feministatik emakume horiek langileak direla eta beraien ardurak beteko ez balituzte sistema hau kolapsatu egingo litzatekeela argi eta garbi esaten dugu. Beraz, berriz ere lehengora bueltatuz, kontzientziazio lan bat egin behar dugu, gure aitortza hau emateko, benetan erakusteko zenbat gauza egiten ditugun eta kalera atera gaitezen sistema honi buelta bat emateko.

Zure ustez lehen gehiago borrokatzen zen orain baino?

Gaur egungo gazteei gauzak eginak eman zaizkie eta gure gurasoak beti azpimarratzen duten zerbait izan da beraien bizitzak aldatzeko borroka egin behar izan zutela, eta bai, egia da. Baina, gu ere ari gara borrokan eta nik uste dut gaur egun gazteriaren inguruan dagoen ikuspuntua, hau da, pasiboak garela, ez dela egia erakutsi behar dugula, gu ere ari baikara gure gauzak lortzen. Bestalde esango nuke, sistema dela pasibo egin nahi gaituena, hau da, sistemari gu kalera ez irtetea interesatzen zaiola. Gainera, gure gizartearen interes handienak politak egotea eta parrandan non irten behar dugun erabakitzea, telefono mugikorrekin ibiltzea … dira. Hau da, guretzako zoriontsu izateko baloreak beste maila batean jarri dizkigute , baina egoera honek kontzientzi bat hartzeko balioko digulakoan nago. Eta bai, posible da garai batean gehiago borrokatzea, baina egun gazte indar bat dagoela eta hau antolatzeko gaitasuna badaukagula pentsatzen dut.

Ezin dugu helduek gugatik esaten dutenaren zain egon, baizik eta honi buelta bat ematen saiatu behar gara.

Pasa berri da Martxoak 8, zer duzu egun horri buruz esateko?

Martxoak 8, Emakume Langileen Nazioarteko Eguna. Lehengo batean eztabaidatzen aritu ginen ea langileena izan beharko lukeen edo ez. Lehen esan dizudan moduan, nire ustez emakume guztiok gara langileak. Hau alde batera utziz, martxoak 8 niretzako oso egun garrantzitsua da, baina iruditzen zait leku batzuetan “amaren eguna” bihurtzen ari dela. Iaz, esaterako, atzerrian egon nintzen denboraldi batez eta martxoaren 8an ikusi nuen bertako gizonak emakumeei opariak egiteko antolatzen zirela eta izugarrizko loreak botatzen zizkieten “zu gabe ez naiz ezer!” eta horrelakoak. Harrituta geratu nintzen, izan ere, ospakizun egun bat da emakumeok gure eskubideak lortzearren borrokatu garelako eta azkenean lortu ditugulako, baina batez ere aldarrikapen egun bat da eta oraindik asko daukagu egiteko.

Nik uste dut oso garrantzitsua dela martxoaren 8an kalera irtetea, baina martxoaren 8 bat dugulako ezin gara urte guztian lasai egon. Egun hau ospakizun eta aldarrikapen egun bat da baina borrokak urte guztian egon behar du. Nik uste martxoak 8 ondo dagoela baina ezin garela horretan bakarrik gelditu, adibidez, egun horretara begira gauza asko antolatzen dira urtero eta niri grazia egiten didana da hor ikusten ditugula hainbat politiko argazki batean berdintasunaren alde eta abar baina gero guztia gezurra da. Guztia aurpegi-zuritze bat da eta horri ere betaurreko moreekin begiratu behar diogu. Emakumeok gure artean antolatzeko iniziatiba hartu behar dugu, protagonismoa guregan jarriz. Zenbait galdera egin behar dizkiogu geure buruari: Zer egin dugu orain arte? Zer daukagu egiteko? Zer egin nahi dugu? Nola sentitzen gara? Objektu izatetik subjektu izateko pausu hori oraindik egiteko daukagu eta horretarako martxoaren 8a bezala urteko beste egun guztiak ezinbestekoak dira.

Azpeitian, zuen elkartetik ekintzarik antolatu zenuten martxoak 8 egun horretarako?

Bai, martxoaren 8ra begira aste bat antolatu zen. Astean zehar antolatu zirenak honakoak izan ziren: Zineklubekin batera zinema emanaldi bat egon zen, gaztetxekoekin batera beste ekintza bat egon zen, Elkarrekin-en eskutik ekonomialari feminista batek eskainitako hitzaldi bat egon zen... Elkarrekin Azpeitian sortu den talde bat da, bizitza sozioekonomikoaren inguruan lana egiten duena. Martxoaren 8a ostirala izan zen eta arratsaldeko zazpietan kontzentrazio bat egon zen, ondoren bertsolariekin trikipoteo bat, gero emakumeen afaria egin zen eta egia esan adin tarte ezberdinetako berrogei bat emakume elkartu ginen. Hurrengo egunean autoformakuntza saioa eduki genuen eta oso bitxia izan zen, azken batean horrelako ekimenak herriko emakume ezberdinok elkarrengandik ikas dezakegulako egiten baititugu. Bukatzeko, igandean “gezurrezko printzea” izeneko antzerki bat egon zen, egia esan oso polita.

Aste sendoa izan bazen ere, ez gara aste horretan bakarrik mugitu behar.

Geroz eta gehiago entzuten dugu genero indarkeriaren ondorioz emakumeak hiltzen dituztela. Uste duzu hori aldatzerik egongo litzatekeela?

Bai, baina arazo horren oinarria nire ustez, emakume bat erailtzen denean kasu isolatu bat bezala hartzen dugula da. Horri buelta bat eman behar zaiola uste dut, indarkeri hori estrukturala da, ez da kasualitatea beti gizonak direla emakumeak hiltzen dituztenak. Ez da kasualitatea. Eta gizonak emakumeak erailtzera ausartzen badira, botere harreman bat dagoelako da, gizonezkoek sinesten dutelako beraiek dutela boterea emakumearengan. Ez da bakarrik erailtzera iristea, urtean hamar pertsona erailtzen dituzte Euskal Herrian eta nahikoa da, aski da, baina erailtzera iritsi gabe ere beste milaka kasu ematen dira, esaterako tratu txarrak. Eta oraindik ere komunikabideetan gizonen aldeko justifikazioak ematen direla ikus dezakegu, egoera horiekin harritu egiten garela dirudi, baina gauzak ez dira horrela. Indarkeria oso erraietan daukagu eta gizartean sistema patriarkalak oso errotuta dauka indarkeriaren zentzu hori.

Honi buelta bat eman behar badiogu, hezkidetzan oinarritutako heziketa batetik hasi behar dugula pentsatzen dut eta egoera hau erabat aldatu behar da. Nik ez nuke esango gaur egun erailketa gehiago daudenik, posible da baietz, baina nire ustez orain gehiago dira salatzen direnak.

Zer uste duzu egin behar genukeela hori alda dadin?

Hasteko, horrelako kasu bat dagoenean edo zerbaiten susmoa badugu, edo lagun batek zerbait kontatzen badigu, inguruko zerbait bada, txutxumutxuak alde batera utzi eta pertsona horrengana inguratu eta gure babes adierazi behar diogula uste dut, baina bere amaren lana egin gabe. Adierazi behar dioguna da, berarekin gaudela, entzun egin behar zaio eta babesa eman behar diogu. Nik uste dut, pertsona horiek behar dutena pertsona heldu modura tratatuak izatea dela. Askotan, salaketa jartzea eta horrelako iskanbilak oso zailak izaten dira. Bestalde, Ertzainetara joatean izugarrizko momentua pasarazten dizute eta gainera zelatari bat jartzen dizute, hau da, zuk jasaten dituzu tratu txarrak eta gainera zu zelatatzen zaituzte, ez dute zelatatzen erasotzaile izan dena.

Nik uste sistema guztiari eman behar zaiola buelta, baina guk geuk batetik elkartasuna adierazi, salatzen lagundu eta babesa eman behar diegu. Batzuetan monopolizazio bat ematen da, nire ustez, gizonak indarkeria fisikoaz gain indarkeria psikologikoa asko erabiltzen du eta emakumea ezeztatzera ere heltzen da, hau da, ezertarako gai ez dela sinestaraztera. Gure lana izango litzateke, ez feminista bezala, baizik eta pertsona bezala, laguntza bat ematea eta egoerari buelta emateko aukera eskaintzea, hau da esku bat eta laguntasuna ematea. Bestetik, oso garrantzitsua iruditzen zait txikitatik beste eduki batzuk lantzen hastea, lehen esan dudan bezala, hezkidetzan heziz eta orokorrean gizarteko hainbat aspektu aldatzen joanez, pixkanaka baina errotik.

Publizitate guztia aldatzea eta mila gauza, oraindik sistema honek botere harremanak birproduzitu egiten baititu.

Orduan, hezkuntzatik hasita, ikastetxeetan neurri batzuk hartu behar dira?

Bai, ezinbestekoa eta oinarrizkoa dela uste dut. Noski, ezin duguna egin da, hezkuntzan aldaketa batzuk ematen direlako horrekin bakarrik konformatu. Hezkuntzak lagunduko digu etorkizuna aldatzen baina eskoletan bakarrik ez denez haurra hezten familietan, komunikabideetan, gizartean bertan, igerilekura goazenean, tabernetan … azken batean leku guztietan eman behar dira aldaketak. Baina hala ere, kontzientziazio lan bat egiteko hezkuntza dela klabea pentsatzen dut, azkenean etorkizuna hortik baitator.

Lehengo gaira bueltatuz, zuk uste duzu gazteok orain indarkeriaren inguruan kontzientziatuagoak gaudela?

Nire ustez, gaur egungo gazteek oso erraz identifikatzen dute esaterako oso gaizki dagoela emakume bati zaplazteko bat ematea, bortxatzea … baina indarkeria hortik haratago doa, ez da hori bakarrik. Indarkeria jasaten dugu noiz edo noiz kaletik joan eta entzun nahi ez ditugun gauzak entzuten ditugunean, etxera bakarrik joateko beldurra sentitzen dugunean, ipurdia ukitzen digutenean guk nahi izan gabe … Eta nire galdera da, zergatik eduki behar dugu beldur hori eta zergatik babestu behar gaituzte beldur horretatik?

Zergatik naiz ni zu baino ahulagoa eta zergatik pentsatu behar dut egunero zerbait pasa behar zaidala? Horren atzean indarkeri estruktural bat dago. Hau da, badakigu kolpea indarkeria dela, badakigu ezin dugula emakume bat bortxatu, baina telefonoz deitzen tematu egiten gara edo sexu jazarpena jasaten dugu … horiekin guztiekin ere kontuz ibili behar dugu.

Gazteek hizkuntzaren erabileran, hainbat hitz sexista erabiltzen ditugu, esaterako, “cojonudo” era onean hartzen da eta “coñazo” era txarrean. Hori horrela dela iruditzen zaizu?

Gaztelania batik bat hizkuntza oso sexista da, pluralean hitz egiterakoan adibidez “nosotros” esaten da gizon bakar bat baldin badago taldean. Euskararen kasuan ere ez dela hainbesterako ematen du “el” eta “la” ez baititugu, baina bai, gure hizkuntza ere sexista da. Gizarte esaten dugunean “gizonen artea” esaten dugu, gizona esaterakoan “gizaki ona”, emakumea “eme kumea”, debila, gaiztoa … askotan ez gara konturatzen hizkuntzaren erabilpen oker honetaz.

Hori aztertzen jakin behar da, baina nire ustez, gerora begira datorren pauso bat da, aldatu beharrekoa. Hala ere, hori baino garrantzitsuagoa da kontzientziazio hori ematea, pixkanaka pixkanaka aldaketa batzuk emanez.

Amaitzeko, ze aholku emango zenioke gaur egungo gizarteari sexu bereizketa honen inguruan?

Nire lehenengo aholkua emakumearentzako izango litzateke saiatzeko pentsatzen, errealitatea ikusten. Zergatik garbitu behar ditut nik ontziak emakumea naizelako? Zergatik ezin naiz gaur makillatu gabe kalera irten? Benetan, gustatzen al zait depilatzea? Depilatzen ez banaiz, zikina naiz? Gizon bat depilatzen ez bada ez da ezer gertatzen. Baina gizonek zergatik ezin dute negar egin? Negar egiten badute “marikoia” da? Gaur egun hala ere irainik handiena emakumearentzako “puta” eta mutilentzako “maricon” da. Beraz, betaurreko moreak jantzi behar ditugu, horrelako galderetatik hasi behar dugu pixkanaka aurrera joanez eta honi buelta ematen saiatuz. Egunerokotasuneko gauza txikietan arreta jartzen hasi behar dugu eta pentsatzen dugun hori elkarbanatzeko esparru erosoak sortzen.