JOSE MARI AGIRRETXE, "Porrotx" (elkarrizketa)

Elkarrizketatua: Jose Mari Agirretxe
Elkarrizketatzaileak: Maialen Cuerdo, Nekane Otaegi eta Yara Isasi
Lan boluntarioko elkartea: "Irrien lagunak" kluba

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Irrien sortzaile, ametsen gidari, zoriontasunaren iturri. Bere printzipioak argi adierazi dizkigu lasartearra den guraso, hezitzaile eta pailazo honek. Minutu bat goizero-goizero sentitu, pentsatu eta egiteko. Denok elkarri maitasuna emanez bizitzeko eta zeinen politak garen jakinik bizitza koloreztatzeko.

Aurrean Joxe Mari Agirretxe dugu, nahiz eta askorentzat Porrotx izenez ezagunagoa izan. Baina hasteko, Joxe Mari izenean egin dituzun lan boluntarioen inguruan jakitea gustatuko

litzaiguke.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zein izan dira zure hastapenak honi dagokionez?

Lasarte Orian Mitxelin enpresa sortu zen duela 70 bat urte inguru eta horrekin batera etorkin asko etorri ziren. Honek eragina izan zuen herriaren nortasuna eta hizkuntzan, izan ere, herria erabat erdaldundu zen. Ni jaio nintzenean, gazteleraz bizi nintzen kalean; gero gaztetan, nor nintzen eta nola bizi nahiko nukeen pentsatzen hasi nintzen eta hori izan zen AEK-n euskara ikasten hastearen arrazoia.

Nire lehen lan boluntarioa 18 urterekin izan zen haurrekin mendi irteerak egiten hasi nintzenean. Ondoren, Irakasle Ikasketak egiten hasi nintzen eta bertan, haurrek euskaraz hitz egin zezaten zerbait antolatu behar genuela pentsatuz, talde bat biltzen hasi ginen, Takolo

(lehen gurekin batera pailazoa izan zena) ere bertan zegoelarik.

Gure helburua lortzeko duela 30 urte Takolorekin elkartu eta Olentzeroren etorrera antolatzen hasi ginen. Horretarako, ikastetxeetara joateko erabakia hartu genuen, ni Olentzeroz eta Takolo baserritarrez mozorrotuta, honela haur guztiek hura ikusteko aukera izango zutelarik. Gelaz gela, holtza gainera igotzen joaten zirenez, luze egiten zen azkenerako. Horregatik, hurrengo urtera begira kanta batzuk sortzea eta hauek haurrek abestea egokiagoa zela pentsatu genuen. Ordutik aurrera, Olentzerori umorez harrera egiteko bisitak pailazoz jantzita egin genituen. Handik 6 hilabetera euskararen eguna ere ospatu eta bertan ere parte-hartzeko eskatu ziguten, gero Usurbilgo AEK-tik deitu ziguten… eta hortik hasi ginen ekitaldi ezberdinetan parte-hartzen. Lan boluntario asko egon zen hasieran.

Behin pailazo pertsonaiak sortuta nola zehaztu zenituztenhauenezaugarriak?

Talde bezala hasieran gure espektakuluak, garai bateko erdarazko ereduei “Gabi, Fofo eta Miliki” jarraituaz egin genituen. Alde batetik, pailazo ganberroak zeuden zartakoak jasotzen zituztenak, bihurrikeriak egiten zituztenak… umea berehala identifikatzen zen hauekin, haurrak ikusten baitzuen bera zela bihurrikeria horiek egiten zituena. Eta bestetik, aita edota irakaslea islatzen zuen pailazoa zegoen, aurpegi zuriz, haurrak zigortuz, diziplina ezarriz, zorroztasunez agertzen zena. Espektakulu hauetan egungo gizartea islatzen zen. 

Hasiera batean gure espektakuluak gaiztakerietan oinarritzen baziren ere, denbora aurrera zihoan heinean konturatu ginen haur askorentzat eredu bilakatzen ari ginela eta ezin genuela bizitza osoa arrautzak puskatzen jardun. Euskaraz eta alaitasunez aritzea balore onak baziren ere, hauetan oinarrituta gizartearen hutsuneak betetzeko beste hainbat balore helarazteko aukera ikusi genuen.

Aurrez aipatu duzu gizarteko hutsune batzuei erantzuteko balore ezberdinak transmititzen  ahalegindu nahi zenutela. Baina nola identifikatu zenituzten hutsune horiek?

Herrigintzarekin lotuta ginen eta horregatik elkarte, kultur talde eta elkartasun talde

ezberdinekin harremanak edukitzen hasi ginen. Esaterako, UME ALAIA, adopzio elkartea, etorri zitzaigun, kezkatuta, ikastoletan familia ezberdinen inguruko materialik ez zegoela esanez.

Egoera honi aurre egin nahian, karta, pertsonai, abesti… sortu genituen haurrek eredu tradizionalaz gain beste hainbat eredu normaltasunez ikus zitzaten.

Honela, erakunde ezberdinekin gai sozialak lantzen hasi ginen, esaterako, UME ALAIA, GEHITU, AGIPAS eta abarrekin momentuko beharrei erantzun nahian, denborarekin geroz eta erakunde gehiagorekin jarri gara harremanetan. Guzti honekin ikus daiteke gure bilakaera errealitatean oinarritutakoa izan dela.

Hainbeste erakunderekin harremanetan egonda esperientzia hunkigarri asko izango zenituzten. zein kontatuko zeniguke?

Hainbat lekutan egon izan gara eta horrek esperientzia ugari eta anitzak edukitzeko aukera eskaini digu, horietako batzuk ospitalean gertatutakoak. Hasieran ospitaletara joaten ginenean asko kostatzen zitzaigun haurrei hodiak, makinak, kimioa hartzen ikustea… oso gogorra baita. Poliki poliki begietara begiratzen, irribarreak ikusten, beraiei begiratzen eta beraien errealitatea abstraitzen ikasten duzu.

Joaten garen bakoitzean ikuskizun bat egin ohi dugu gelatik atera daitezkeen haurrentzat eta ondoren gelaz gela joaten gara etorri ezin izan diren horiengana. Horietako batean 16

urteko neska bat aurkitzen zen, gure bisita jaso nahi ez zuela pentsatzen bagenuen ere hark ilusio handiz itxaron gintuen.

Bertara sartu eta “Maite zaitut” dantzatzen, ohe gainean saltoka… hasi zitzaigun, berak eman zigun guk eman beharreko indarra. Bisita amaitutakoan atera eta Mari Mototsi hurrengo urtean mototsak eroriko zitzaizkiola esan nion. Orduan bertan erabaki genuen minbiziaren gaia lantzea eta harremanetan hasi ginen elkarteko jendearekin, mediku onkologikoekin, Nagore pediatrarekin, Jose Javier eta han zeudenekin… informazioa bildu genuen eta ikuskizun, disko eta abar egin genituen. Hauetan guztietan ez genuen haur gaixo baten eredua soilik islatu nahi, baizik eta gazte honen ilusioei eta ametsei indar gehiago eman nahi genien. Bere gela uharte bat zen, bere ohea piraten itsasontzia. Ane zen ilusioarekin beste umeei laguntzeko prest, beste familiei ilusioa transmititzen zien eta boluntario izateko desiratzen zegoen 16 urteko neska.

Azkenean, gure Anetxu 19 urterekin hil zen eta bere bizitzako azken hilabetetan asko erakutsi zigun bai pertsonalki baita profesionalki ere. Orduan konturatu ginen bizitzan urteak betetzea

bezain garrantzitsua dela, abenturak bizitzea. Gehiago bizi zaitezkeelako egun batean urte batean baino, daukazunaz, ingurukoez, familiaz, lagunez kontziente izanik.

Hainbeste markatu digun pertsona hau guztion eredu izateko Irrien Lagunen proiektuko pertsonaia izatea erabaki genuen.

Orduan esan daiteke anerekin Bizitako guztiak irrienlagunak proiektuhori sortzeko indarra emandizuela?

Argi dago, guretzat esperientzia hori mugarri bat izan dela lanean, baina Irrien Lagunen elkartea haratago doan zerbait da. Lehen aipatu dugun bezala mundua asko aldatu da epe oso laburrean eta honi eutsi behar genion Aneren gaiari eutsi genion bezala.

Orduan nola eman zen irrien lagunen klubaren sorrera?

Mundua asko aldatu da oso denbora laburrean, orain globalizazioarekin, telebistarekin, internetarekin edozein balore iristen zaigu, edozein modutan. Bob Esponja, Disney eta abarren aurrean ezin duzu ezer egin, orduan zurea eraikitzea besterik ez dago. Gurea herri txikia da, hizkuntza minorizatua dugu, beraz instrumentu sendoak eta iraunkorrak behar  ditugu Euskal Herri osora iristeko. Orduan pentsatu genuen Irrien Lagunen proiektua sortzea. Guzti hau euskaraz, umorearekin.

Orain dela bi urte sortu zen Irrien Lagunen elkartea eta esan dezaket, gaur egun, ondo goazela. Hasieran, inbertsio izugarria izan zen, denbora, dirua, izerdia eta inplikazioa eskatzen zuelako. Orain aurrera goaz, proiektu bezala itxaropentsu gaude, momentu honetan 4000 harpidedun inguru ditugu eta pixkanaka aurrera goaz.

Irakurri dugu irrien lagunak klubak 5 oinarri sendo dituela. zergatik horiek?

Lehen esan dudan moduan, istorioak errealitatetik hartzen ditugu eta Aiora, gure Pirritx, haurdun geratu zen eta bi ume zituen bere sabelean. Orduan, guk pentsatu genuen Pirritx ere bi umerekin haurdun geratzea, Aiora bezala. Guzti hori aitzaki ederra izan zen guretzat Irrien Lagunak sortzeko: bi ume jaio zaizkigu, Pupu eta Lore eta hauek hezi eta hazi behar ditugu; eta horretarako galdera planteatu genuen: zein balore dira garrantzitsuak heziketan? Beno ba, bost oinarri jarri genituen: 1. osasuna, osasuntsu behar eta nahi dugulako bizi; 2.

natura, natura zaindu gabe ezin dugulako osasuna zaindu; 3. zientzia, garrantzitsua delako mundua ezagutzeko eta munduari kalte egin gabe hobeto bizitzeko; 4. kultura, mundua ulertzeko, munduan egoteko, munduarekin harremanetan egoteko ikuspegi bat izateko; 5. elkartasuna, oinarri honetatik jaiotzen dira gure oinarrizko pertsonaiak: Tiritatxo pediatra, Largabista basozaina, Marikalanbre zientzilaria, Martinbertso-Martinber kulturzalea, eta Ane, gure Anetxu, Ane pirata eta Patakon pirata.

Eta nola lortzen duzue guzti hau helaraztea?

Euskarri ezberdinekin egiten dugu lan, esaterako, bat Irrien aldizkaria da, hilabetekaria dena, honek balore horiek modu koherente batean eta ikuspegi ezberdinetatik jasotzen ditu.

Honetaz gain, hilero erakunde baten aurkezpena egiten dugu.

Honetaz gain, Web orri indartsu bat ere jarri dugu martxan, orain dela bi urte hasi ginen honekin lanean eta honakoa, guretzat, “trasatlantiko handi bat zen Seat 600 baten motorrarekin”. Baina dagoeneko bi urte pasa dira eta erritmoa hartzen joan gara. Hasieran, guk geuk elikatzen genuen, horrela nahi genuelako; baina orain jendeak elikatzea ere nahi dugu. Horretarako, ikastetxeekin ere sare bat sortzen ari gara. Irrizale sare bat, non ikastetxe bakoitzak bere esperientzia zabaldu dezakeen. Euskal Herriko eredu guztiak ikusteko, ikuspegi global bat izateko eta elkarrengandik ikasi eta elkarbanatzeko.

Gainera, festa gune bat ere egin dugu: Nafarroa Oinez, Eskola Publikoko festa, Herri Urrats, puzgarri tailerrak eta abar. Hau guztia gutxi balitz, Oarson ere jarri dugu martxan Irrien Lagunen proiektua “Irrien Lagunak Oarsoaldean” proiektu pilotoa eskualdean parte-hartzea sustatzeko eta bertan dauden baliabideak aprobetxatzeko. Honela ikusten dugu aukera egon daitekeela herrian bertan ditugun baliabide pertsonal eta kolektibo guztiak erabiliz.

Hau guztia helarazteko orduan, finkatutako baloreetako batek, elkartasunak, zer esan handia du. Honengatik Elkartasun elkartea ere sortu dugu. Guk herri bezala konflikto propio batzuk ditugu, baina herri bezala gauza aberasgarriak ere baditugu. Adibidez, elkarte eta talde anitz asko daude, baina oso txikiak direnak; lan asko egiten duten arren ia ikusezinak direnak edota zerbait gertatzen ez bazaigu behintzat, ezagutzen ez ditugunak. Baina hauek guztiek bere txikitasunean balore izugarria dute eta guk hori bilatzen dugu Elkartasun elkartearekin.

Momentu honetan 20 elkarte daude Irrien Lagunen Elkartasun elkartean. Gu hauen bozgorailuak besterik ez gara, beraien lana, baloreak eta helburuak gizartera zabaltzeko, hauek askotarikoak direlarik. Izan ere, elkarte bakoitzak bere helburu eta beharrak ditu eta guk gure bitartekoen arabera hauei nola erantzun asmatu behar dugu. Baina haratago ere joan nahi dugu eta bolondres sare bat sortu nahi dugu, izan bertsolaria, izan

kirolari, izan antzerkilari...

Baliabide hauekin eta guztien laguntzaz gure taldea sendotzea eta haztea lortu dugu, baita gizartean errealitatea islatzea eta ezagutzera ematea ere.

Ikusten da elkarte ezberdinekin lan egiteari garrantzi handia ematen diozuela. nola garatzen da harreman hori?

Atzera begira, gure pailazo ibilbidean 25 urte egin ditugu, gure Olentzerorekin hasi ginen, arrautzekin bueltaka, euskaraz eta alaitasunez; baina poliki-poliki elkarteekin, ospitaleekin... harremanak egiten hasi ginen, eta honela hasten da kimika bat sortzen; bakoitza besteengandik ikasten eta emozioek duten garrantzia eta balioa ikusten.Argi dago, lehen, emozioek gizartean ez zutela orain besteko lekurik, lehen zorroztasuna eta diziplina zen oinarria, baina pixkanaka errealitate hori ere aldatuz joan da. Alde horretatik guk ere gure ekarpena egin dugula uste dut, istorioak direla, abestiak direla, muxuak direla: hasiera hasieratik hasi ginen muxuak banatzen, besarkadak ematen, hitz goxoak esaten, “maite zaitut” abestia ere egin genuen...

Egia da, agian, pailazo batek errazago esaten eta egiten dituela horrelako gauzak; horregatik, hasieran, Joxe Marik Porrotxi dena eman zion hau jaio zenean: bere hizkera, bere ibilera, berak pentsatzen eta sentitzen zuena. Gero, Porrotx berea osatzen joan zen heinean, Joxe Marik ere Porrotxengandik gauza asko jaso zituen. Porrotx hitz goxoak botatzen hasi zenean eta funtzionatzen zuela ikusi zuenean, Joxe Marik ere berdina egitea pentsatu zuen. Gaur egun, emozioak eta sentimenduak geroz eta garrantzia handiagoa hartzen ari direnez, hauek azaleratzea errazagoa egiten zaigula deritzot. 

Emozioei garrantzi handia ematen diezu. Hezkuntzan Behar adina lantzen direla

uste alduzu?

Garai batean, ikasteko modua “A, B, C” zen eta lan egiteko besterik ez ziren prestatzen; orain, ordea, gaitasunen, emozioen munduan sartzen ari dira eta norberak bere burua ezagutzeari ematen zaio garrantzia. Uste dut onerako edo txarrerako emozioak oso garrantzitsuak direla pertsonentzat, horregatik lantzen badituzu, kanporatzen badituzu, onuragarria izango da, gustura biziko zarelako. Guztiok sentitzen ditugu poza, alaitasuna baina baita inbidia, haserrea... ere; baina horiek erreprimitu baino gure emozioen mundu hori ezagutu behar dugu eta ulertuta zer sentitzen dugun, nola sentitzen garen eta zergatik, ikusi beharko dugu nola egin dezakegun lortu nahi dugun hori lortzeko, sentitu nahi dugun hori sentitzeko

eta gure emozioekin modu partekatu batean bizitzeko. Modu honetan izango baikara zoriontsu bai gu eta baita gure ingurukoak ere.

Pailazoak elkartearen aurpegia zarete, baina atzetik beste hainbat lan eta pertsona daudela ikusi dugu. Zer nolako harremana dago lanean ari zareten guzti horien artean?

Esan beharra daukat, gure taldearentzat eta guretzat pertsonalki elkarteekin izandako harremana oso aberatsa izan dela. Jende asko ezagutu dugu bere txikitasunetik asko ematen ari dena eta hori zabaltzea oso garrantzitsua dela deritzogu.

Mundura zoriontsu izateko etorri gara etahorrek honako baloreekin zerikusia du: osasuntsu bizitzea, naturarekin bat, nolabait ere gauden munduan aurrera egitea, komunikatzen, kultura ezberdinak elkarrekin, elkartasunez; izan ere, guk osotasunean ikusten dugu dena. Gure abesti batek esaten duen bezala, “eman eta jaso, jaso eta eman elkartasuna da hori; eman eta jaso, jaso eta eman, ba al dago ederragorik?. Euskal Herria, euskara eta irria”. Hori da, ematea eta jasotzea.

Dena den, badakigu askotan errazago gertatzen zaigula ematea jasotzea baino. Agian, heziketagatik, betidanik esan baitigute lagunei eman egin behar zaiela, baina eskatu behar

denean asko kostatzen zaigu eskatzea. Baina egia esan, bizitza honetan eta mundu honetan, ematea zein jasotzea tokatuko zaigu, eta hala egiten badugu, askoz hobeto biziko gara.

Azken finean, laguntza jasotzeak eta emateak asko betetzen gaitu. Guretzat oso garrantzitsua izan da gai hau talderako eta horrela lan egiteak gure ibilbidean gero eta indar handiagoa izatea ahalbidetu digu.

Jende askorekin lan egin duzula ikus dezakegu. Esango zenuke lan boluntarioak egiten dituztenenen artean ezaugarri finko batzuk dituen jendea dagoela?

Euskal Herrian zorte handia dugu; nahiz eta gure herria txikia izan, ikus dezakegu lan boluntarioak egiten ari direnen portzentajea handia dela: odol emaileak, gauza ezberdinen alde gauza asko egiten dituztenak eta abar. Egia esan, profil askotako jendea dago. Boluntariotza lan, talde, militantzia eredu zehatzagoak edo klasikoak eman izan dira: naturistak, internazionalismo gaiarekin... Baina horretaz gain, gizarte mailako gai sozial oso ezberdinak daude eta askoezezagunak, horietan jende asko ari da lanean. Talde asko ezezagunak dira txikiak direlako, gaixotasun horrek jende oso gutxi ukitzen duelako, mediatikoak ez direlako... ez dira ikusten, baina hor ere milaka jende dago batean edo bestean

kolaboratzen.

Orduan, profila oso ezberdinetarikoa da eta motibazioa ere askotarikoa da, baina azken finean guztiak pertsonak gara eta nahiko antzekoak hala iruditzen ez bazaigu ere. Bizitzari aurre egiterakoan, bizitzari zentzua aurkitu nahi diogunean eta bizitza bakarra daukagunean gure buruarekin gustura sentitzen saiatzen gara. Guzti hau egiteko, ordea, elkarrekin egoteko beharra dugu bai fisikoki baita emozionalki ere; honela hartzen baitiogu zentzua bizitzari, konpartitzen dugunean.

Esan duzu jende asko dagoela laguntza emateko prest. Baina azken urteotan ikusten al da jendearen inplikaziomailahandituz doala?

Asko esaten da mundu globalizatu batean bizi garela eta beraz, indibidualismoaren aroan, baina ez nago ziur. Argi dago, egungo gizartean inposatzen ari zaizkigun ereduei begiratzen badiegu bai komunikabideetatik bai telebistatik baita zentro komertzialetatik ere, transmititzen dizkiguten baloreak, nagusiki, kontsumoa, itsura eta konpetentzia direla. Honek, norbera bere buruaz arduratzera, indibidualismora eta kontsumora bultzatzen gaitu.

Egia da honakoa hor dagoela eta ikusten dugula. Baina gaur egun, Euskal Herrian dauden gazteak ikusirik oso pozik nago. Nire garaian gu ginenarekin alderatzen badut, esan beharra dago denetarik dagoela, bai orain eta bai lehen; baina orokorrean, gaur egun, Lasarte-Oriako gazteak ikustea besterik ez dago. Nik batzuetan esaten dut “txikitan ostikoak baloiari eta handitan munduari” ematen zaizkiola. Baina egia da antzerkia dela, dantza, musika, bertsolaritza, Jalgune... jendea ikasten ari dela.

Agian, pailazoa naizelako, “txuri beltzean jasotzen duguna eta koloretan transmititzen saiatzen gara” ikusten ditugun gauza polit horiek zabaltzen zaiatzen gara eta askotan arazoez hitz egitea baino, pailazoei gehiago gustatzen zaigu guk nahiko genukeen munduaz hitz egitea. Horregatik, gure istorioak beti amaitzen dira ongi.

Hau guztiagatik begirada oso garrantzitsua da, egia da, gaur egun, badagoela korronte nagusi bat eramaten zaituena. Baina mundua puzzle bat da eta bi aukera daude: pieza eta kolore gutxikoa (txuri beltza) egiten dugu, edota puzzle hori pieza askotakoa eta kolore askotakoa; gurea hor tartean dagoelarik. Puzzlea bi piezatakoa oso erraza eta oso aspergarria da egiten, baina puzzle bat pieza askotarikoa eta kolore asko dituena beste gauzabat da, gauza asko ikus baitaitezke bertan, esaterako: hizkuntzak, nortasuna, baloreak… eta honakoa oso garrantzitsua da. Izan ere, mundua koloreztatzeko jende asko ari da lanean.

Nabari da zure hitz egiteko moduagatik egiten duzun hori maite duzula. Hau egia al da?

Bai, gure lana oso esker onekoa da eta batzuetan konplexu pixka bat ere ematen digu. Saioa amaitzen dugunean, orduak ematen ditugu muxuak eta hitz ederrak banatzen. Batzuek

esaten digute pazientzia handia izan behar dugula eta guk esaten dugu “ ze pazientzia? Hau txollo bat da”. Zure lana amaitu eta “ze polita zaren”, “ilargia baino politagoa”, “zu zara politena”, “aurrekoari ere esan diozu! Bai, baina orain benetan zu zara!”, “badakizu inoiz ez didatela horrelakorik esaten? Ba etorri berriz ere eta esango dizut 1000 aldiz”.

Oso esker oneko sentitzen gara eta horrek zuk egiten duzuna pixka bat erlatibizatzera eramaten zaitu. Denok inurriak gara, jarri Pasealeku Berrian itsasoari begira hau haserre dagoenean eta jabetuko zara zeinen txikia zaren. Egia esan, oso txikiak gara. Gure kasuan, denetarik egongo da, gure lana gustatzen ez zaiona, txarrak garela esango duena, baina maitasun asko jasotzen dugu eta horrek izugarri gozarazten digu. Gainera, besteen lana ere baloratzera eramaten zaitu.

Nire ustez, denak gara beharrezkoak: kale garbitzaileak, tabernariak, komertzianteak, irakasleak… ez dagoela lanbide bat beharrezkoa ez denik. Den denak dira beharrezkoak eta egiten duzun hori maitasunez, ilusioz eta zerbait ematen ari zarenean sentsazioz egiten baduzu, hori eskertu beharra dago.

Honetaz gain, gure lana zenbat etxetara iristen den ikustea oso aberasgarria da. Asko betetzen gaitu etxean euskara jasotzen ez duten haurrengana ere heltzen garela eta eurak gugana hurbiltzeko egiten duten esfortzua ikusteak. Adibide polita Bizkaian gertatutakoa izan zen, ume baten marrazkian hauxe irakurri ahal izan nuenean: “Porrotx nire lagun hobetoagoa zara”. Honakoa ikusirik nola ez dut nire lana maitatuko!

Ikusten dugu lan boluntarioetan esperientzia asko bizi izandakoa zarela. Jendea animatuko zenuke lan horiek burutzera?

Nik uste dut jendea mundu horretan badabilela. Hala ere, guk Irrien Lagunak Klubean elkartasuna antolatu nahi dugu, aipatzen ari garen gizarte mailako elkarte txiki eta anitz horiei begira.

Errealitate horiei begira boluntario sare bat sortu nahi dugu, nahi duenak zerbait eskaintzeko aukera izan dezan, adibidez, bisita bat ospitalean. Horrelako gauzak antolatu gabe daude. Seguruenik norbaitek horrelako zerbait egoteko prest egongo ginatekeen galedu ezkero, baietz esango genuke. Guk bolondres sare honekin euskaratik, gure hizkuntzatik, errealitate horiengana iritsi nahi dugu, haien balio handiko lana jaso eta zabaldu eta gu haientzat bozgorailu bat izan, haientzat ere zerbait baliagarria izan.

Enpatiatik ere iritsi egin behar dugu, alaitasunetik, alaitasuna eta maitasuna arma handiak dira, indar handia dute, baita elkartasunak ere. Baina honakoa modu partekatu batean eta elkarlanean egitea ezinbestekoa da, gu egunen batean ez gara egongo, baina proiektua bai, hori nahiko genuke behintzat.

Azken finean, bizitza bat da, jaiotzen garenetik hiltzen garen arte eta beraz, haurrik ez duenari ere axola behar zaio haurrei ematen zaien heziketa nolakoa den, zein irakaskuntza daukagun.