BAGARA Proiektua

2012ko martxoaren 3an, 3.mailako irakasle ikasketak gauzatzen ari diren ikasleek hitzaldi bat jaso zuten Bagara elkarteko kideen eskutik. Modu horretan, gaur egun martxan dagoen proiektu baten berri izan zuten eta honek eskaintzen dituen aukeraz jabetu ziren. Gainera, graduko ikasleak boluntariotzan trebatu beharko direla jakinda, hitzaldi honek berebiziko garrantzia hartu zuen informazio bilketari dagokionez.

ZER DA

BAGARA, lehenengo eta behin, definiziotik bertatik zabalik dagoen prozesu humanizatzailea da: dinamikoa, amaigabea, baina iparra duena. Bestetik, eragin nahi duen bide bat da. Eta azkenik, eragile autoeratuentzako bilgune izan nahi du, hauekin batera, konfluentzia bilatzen duen esperientzia garaikidea izateko.

LAU PRINTZIPIO

Prozesu honen pentsaeraren oinarriak eta iparra jasotzen dira ondorengo lau printzipio (OINARRIPAR deitu zaie BAGARAtik) hauetan. Euskalduntasuna. Gizartea euskalduntasunetik ulertzen du BAGARAk. Hizkuntza eta kultura errealitatea konplexua eta zabala direla jakinik, baina komunitate horretan euskaldun oso izateko aukerak lantzetik. Hori da lehen oinarria. Autoeraketa. Autoeraketaz hitz egiten hasita, mundu mailan gune pribilegiatu batean dago Debagoiena. Zalantzarik gabe. Baina XXI. mendea galdera eta kezka berriekin dator. Horiei erantzuteko autoeraketa intuizio garrantzitsua izango da. Iraunkortasuna. Etengabeko hazkunde eta kontsumo materialean oinarritu den garapen ereduaren ordez, planetaren mugak onartuko dituen eredu aberasgarriago bat sustatu nahi da. Elkartasuna/lankidetza. BAGARArentzat, bailarako tradizio kooperatiboan oinarrituta, elkartasunak hartu eta emaneko kontzeptua izan behar luke. Elkarren arteko harremanetik sortzen den bi norabidetako onura. Lankidetza eta interkoopoerazioa dakarren elkartasun mota horretan jartzen du BAGARAk arreta.

EZAUGARRIAK “Gure errealitatearen humanizazio alternatibak garatzeko eta desafio berriei erantzuteko, komunitate logikak berrindartu behar dira”

Galdera eta erantzun berriak etengabe aurkitzeko grina. Prozesu zibil bat martxan jartzen da garaiko galdera eta erantzun berriak adimenez aurkitzeko. Eskualdeko indar-gune bereziak baliatu nahi dira horretarako, bailara bera, esperimentazio gune bihurtuz. Bailara dimentsioa, Debagoiena. Apur bat atzera begiratu ezkero, bailara hau esperimentala eta berritzailea izan da esparru sozioekonomiko eta kulturalean. Batez ere bere burua antolatzeko formulak abiatzerako orduan. Ezaugarri hori badu eta aitortzen zaio Debagoienari. Bestetik, bailara kontzeptua eta dimentsioa egokiak Lekuko hartze bat Beste belaunaldi baten bultzada dauka BAGARAk bere jatorrian, lekuko hartze bat, autoeraketa eta lankidetza esperientzia interesgarri honekin jarraitzeko gogoa. Eboluzio bat. Eragile ezberdinen aldetik kezka batzuk konpartitzen dira, nagusiki kooperatibagintzaren zentzuaren ingurukoak eta herrigintzarekin lotutakoak. Hortik ipar bat marraztuko duen zerbait ukigarria eta praktikoa sortzeko beharra sumatzen da. Salto kualitatibo berria. Historikoki komunitate zentzua bilatu eta eduki duen bailara honetan, BAGARArekin -berriz ere-, salto bat eman nahi da norabide horretan. Beste honetara esanda, komunitate autoeratuaren zentzuan eguneratze eta berrindartze bat nahi du prozesu honek eta, hori lortzen joateko, orain arte egin izan diren planteamenduetatik urrunago, saltoa eman beharra dago. Integrala eta integratua. Integratua da bere barnean bailarako gizarte indarrak (kooperatibo eta sozialak) bildu nahi direlako; dagoeneko batzuk bertan daude. Integrala da edozein komunitateren bizitzarako ardatz nagusi diren esparruak aintzat hartzen dituelako: sozioekonomikoa (kooperatibagintza biziberrituz), hezkuntza (kontzepzio sakon eta zabal batean) eta gizarteko gainontzeko arloak, ekimen komunitario berriak sustatuz. Norekin. Gizarte eta ekonomia arloko eragile antolatuekin, batez ere. Horiek dira mugimendu honen bidelagun naturalak. Baina elkarlana bilatuko da helburuak konpartitzen dituzten erakunde guztiekin. Ipar bat, konfluentzia eta interes orokorra. Bailarako eragileak, azken hamarkadatan, norabide konpartitu baten premian egon direla nahiko azterketa onartua da. Zentzu konpartitu honek konfluentzia eraginkorrago bat ekar dezake termino humano eta sozialetan. Era berean, norbere erakundearen eta proiektu sozial amankomunaren (interes orokorra) arteko oreka erraztu dezake. Noraezaren aurrean, nortasuna eta erroak. Lekuko hartze hau une historiko jakin batean egitea egokitzen da, nortasunaren eta errotzearen desbalorizazioa gertatzen ari den garaian. BAGARAK dio, paradoxikoa badirudi ere, globalitate eta bidegurutze aroan, hortxe jarri behar dela arreta: nortasunean eta lurraldetasunean. Pertsona eta komunitatea. Pertsona da komunitatea egiten duena. Hori ezin da inoiz ere ahaztu. Zaindu beharko da pertsona eta bere beharrizanak eta komunitatea, biak. Ausardia. BAGARAk bere printzipioekin leiala izanda, komunitate eta pertsonaren interesa bilatuko du etengabe. Jarrera horri ez dio uko egingo, batzuetan ezerosoa izan arren. Bere egiteko moduan, beraz, ezaugarri hauek egongo dira: erroetara joateko joera, askatasunez pentsatzeko konbikzioa, zintzotasuna, zorroztasuna, kalitatea, arriskua eta konplexurik ez edukitzea. Utopia ere bada BAGARA. Esperientzia guztiek, eta euskal esperientzia autoeratuek ere bai, norabidea eta ilusioa galtzeko arriskua daukate, eta baita lehentasunetan despistatzeko ere. Ametsa bizirik mantentzeko betebeharra bere gain hartzen du BAGARAk.

LAN ESPARRUAK

BAGARAk ulertzen du bere azken helburuetara hurbiltzeko gizartearen ikuspegi osoa behar duela, beraz, bere lan esparrua ere integrala da. Lehenago ere aipatu izan da ideia hori. Horregatik, edozein komunitateren bizitzaren erdigunean dauden esparru nagusiak kontutan hartzen ditu: EKIMEN KOMUNITARIOEN SUSTAPENA Edozein gizarteren baitan berebizikoak diren esparruak aztertu eta hauetan eragiteko ateak zabaltzen ditu sustapen arlo honek. BAGARAren printzipioetatik abiatuta, sektore estrategikoetan kokatutako zenbait ekimen abian jartzea da esparru honen helburua. Komunitatea indartzeko, gizartegintza abiapuntu gisa edukitzea berebizikoa da; eta era berean, jokaleku lokala aintzat hartuz, bertatik bertarako ekimenak pentsatzea. Ikerketa eta ekintzarako lan-metologia bat garatu da horretarako. Izan ere, norabidea eta euskarri teorikoa duen ekintzailetasuna sustatu gura da BAGARAtik. HEZKUNTZA Osotasunari begiratuz gero, esparru hau ere erdierdian agertzen da. Eskualde bateko komunitatearen garapenean ezinbestekoa da hezkuntza esparrua eraldaketarako giltzarri garrantzitsu bezala kontutan hartzea. Hezkuntza betebehar soziala da, ikastetxeetatik harago doan egin beharra, gizarteko beste eragile askorekin partekatu beharreko eremua. Hortik heltzen dio BAGARAk hezkuntza esparruari, pertsonaren eta komunitatearen garapen integralerako esparru bezala, gizarte ekintza orok duen dimentsio hezitzailea kontutan hartuz, eta hezkuntza jarduera bizitzako aldi jakin batera mugatu barik. Ikuspegi hau garatzeko inportantea da Debagoienako hezkuntza eragile guztiak, haurtzarotik unibertsitate garaira arte luzatzen den aldian eragina dutenak, garapen komunitarioaren estrategietara ekartzea. Horiez gain, beste hezkuntza-eragile batzuk erakartzea ere funtsezkoa da. Esate baterako, hezkuntza kooperatiboan ari direnak eta hezkuntza ez formalean dabiltzan eragile sozialak. Hezkuntza estrategia honek biderkatzailea, bateratzailea eta eraldatzailea izan behar du. Azken batean, hezkuntza esparru hau amankomunean izango dute Debagoieneko etorkizuneko biztanleek. KOOPERATIBAGINTZA BIZIBERRITZEKO ESPARRUA Hasteko, esan behar da bailara honetanNesperientzia kooperatiboa inportantea izan dela, eta dela. Hemengo gizarte eta ekonomia logikak ulertzeko nahitaez begiratu behar zaio kooperatibagintzari. Baina bestetik, azken urtetan, kooperatibagintzaren zentzuetan eta ilusioetan hozte bat gertatu dela onartuta dago han eta hemen. Zentzuak berreskuratzeko estrategiak bat baino gehiago izango dira, baina edozein modutan, BAGARAk kooperatibei zentzua eskaini diezaiekeela uste da eta alderantziz ere bai. Horrela, eta nolabait kooperatibak beren jatorrizko testuingurura –herrira- ekarriz, kooperatibak herrigintza egiteko indarrak izan daitezke. BAGARA saiatuko da kooperatibak herrigintzarantz ekartzen eta herrigintza kooperatibetarantz. BAGARA rentzat inportantea da atal honetan aurreratzea. Izan ere, kooperatibagintza fenómeno sozioekonomiko autoeratua izateaz gain, ukaezina da gizarte eraldaketarako daukan potentziala. Horregatik guztiagatik, gertutik zaindu eta bultzatuko da esparru hau.

SEKTORE BAKOITZEAN EGIN DEN GOGOETA ETA DIAGNOSTIKOA

IRAUNKORTASUNEAN: Ingurura begiratzea nahikoa da gure bizimodu ereduak iraunkorretik gutxi duela ikusteko: kontsumo erak, lurraren erabilera, industriaren nagusitasuna, bizitza erritmoak, aisialdi eredua, kutsadura maila, mugikortasuna, etab. Iraunkortasuna beraz, egungo modeloaren alternatiba eraikitzearekin lotuta dago. Mundu mailan gertatuko diren aldaketa klimatiko eta energetikoek horretarako aitzakia inposatzen digute gainera, egoera berrira egokitzera jo behar dugularik, trantsizio ordenatu baten hautua egitera hain zuzen. Horretarako ikuspegi lokaletik ekin eta komunitatetik aritzeko beharra dago, hori baita bertatik bertara eta tokian tokiko beharrei erantzuteko modu interesgarri eta emankorrena. KONTSUMOAREN HUMANIZAZIOAN: Kontsumoa deitu izan dena joera estrukturala da gure gizartean eta saihesteko zaila. Gure bailarari dagokionean gainera kontsumismoa gure bizimoduaren nahitaezko protagonista bihurtu da. Berdin dio munduko beste puntan ekoitzitako produktuak diren, salerosketa gune handietara iristeko zenbat kilometro egin duten, horiek ekoizteko zein lan-baldintzatan lan egiten den, etab. Gero eta merkeago eta gero eta gehiago erosi, hobe: hori da araua. Hala ere, kontsumoaren inguruan bestelako balio batzuk dituzten praktikak ere txertatu daitezke, modu batera edo bestera, gizarte eraldaketarako palanka ere bihur daitekeelako kontsumoa. Adibidez, era honetako produktuak kontsumituz: bertakoak, salneurri justukoak, ekologikoak, bigarren eskukoak, etab. Kontsumo arduratsuago bat posible da, eta horretarako aukerak zabaldu eta eskaintzea, ezinbestekoa. Debagoienean badira gai hau jorratzen duten zenbait eragile, baina erronka nagusia, herritar gehienek praktikatu dezaketen kontsumo estilo eta ereduak sortzea da. IMIGRAZIOAN: Debagoienak dituen ezaugarri bereziak kontutan hartuta migratuen integrazio sozio-ekonomiko eta sozio-kulturalerako eredu egokiak garatu al ditzakegu? Nola heldu diezaioke gure komunitateak pertsona hauen etorreraren eta integrazioaren gaiari? Eta nola gerturatu ditzakegu gure kultura, hizkuntza eta bizi moduetara? Izan ere, gero eta errealitate anitzagoetan bizi gara, munduko hamaika jatorritako pertsona eta komunitatek bat egiten dugu eremu komunetan; komunitatearen erronka interesgarrienetakoa izan daiteke aniztasun hori guztia aitortu, elkarrengandik ikasi eta jakintzaz eta esperientziaz aberatsagoak izango diren harremanak eraikitzea.  Interesgarria dirudi BAGARAren izaeraren eta bailararen ezaugarri diren bi ildo nagusietatik sakonduz, gerturapen hau bilatzea: euskalduntasunetik eta autoeraketatik hain zuzen ere. Modu erakargarrian egin behar da hau, aniztasunari erantzunez (immigratuena ez delako kolektibo homogeneo bat) eta gaiaren inguruan dabiltzan eragileekin, ekimen bateratu eta interesgarriak proposatuz. GAZTEEN KONPROMISORAKO HEZKETAN: Esparru honetan gogoeta/diagnostikoa eta ekimena sinkronian joan dira. Ekimen bat zehaztera berehala iritsi zen. Ia hasteaz bat ikusi zen gazteen hezkuntzan lan egitea aproposa zela eta horretan zentratu izan da talde honen lana. BAGARAren printzipioetatik abiatuta, ipar horrekin bat egin zezakeen gazte jendea hezi eta ekintzarako prestatu nahi izan da esparru honetan. Gazteak herrigintzan aritzeko hezkuntza proiektua gauzatu nahi izan da, hezkuntza akademikoaren osagarri izan daitekeena, baina betiere herrigintzan aritzeko prestakuntza helburu duena. Autoeraketaren bidetik, gazteak bailararen biziberritze egitasmoan protagonista izatea beharrezkoa ikusten da, euren proposamenak garatzeko. KULTURGINTZAN: Kulturgintza aberatsa du Debagoienak oro har, eragile aniztasun handia, ekimen mordoxka eta egitarau mardula, eta besteak beste, herri ezberdinetan gune kultural eta festa antolakuntza kultura interesgarria. Hala ere, BAGARAn aniztasun guzti hori aitortu baina jauzi kualitatibo baten beharraren gainean hausnartzea izan da helburua. Izan ere, zer da kulturgintza? Kulturak, espresio bide bezala, hiru logikari erantzuten dio: merkatuaren logikari; erakunde publikoen kultur politikari; eta herri mugimendu antolatuaren logikari. Hiru gune horiek behin eta berriro topo egiten dute Debagoieneko kulturgintzaz dihardugunean. BAGARAtik sustatu gura den ildoa, zalantza barik, hirugarren arloa (herrigintzatik datorrena) eta bertatik datozen ekimenak izango dira. Hori baita edozein herri kulturaren ardatza. Are gehiago, euskarazko kulturgintzaz dihardugunean. Eta zergatik da garrantzitsua BAGARArentzat euskal kulturgintza? Euskaltasuna biziberritzeko alor garrantzitsutzat jotzen dugulako; nolabait, kulturgintzak komunitate baten nahiak, ametsak eta bizi-gogoak elikatzen baititu. ETXEBIZITZAN: Etxebizitza bat alokatu edo erosi ahal izatea pertsona ororen oinarrizko eskubidea da. Aldiz, pertsona eta familia gehienentzat etxebizitza duin bat eskuratzea arazo handia da. Europako beste herrialde askotan ez bezala, non alokairua den etxebizitza eskuratzeko biderik erabiliena, Euskal Herrian erosketaren alde egitendu biztanleriaren gehiengoak. Hori dela eta, azken bi hamarkadetan nabarmen egin du gora etxebizitzen eskaintzak, eta ondorioz baita prezioak ere. Esan genezake, etxebizitza eskubide bat izatetik luxu bat izatera pasa dela. Egun, ordea, faktore berri garrantzitsuak azaldu dira. Etxebizitzaren krisia eta eraikuntza berrien moteltzea kontuan hartu beharreko gertakariak dira. Debagoienan ehunka dira bukatu gabe eta saldu ezinik dauden etxeak. Denbora honetan lan taldearen dinamikak erakutsi du etxebizitzaren problematikaren konplexutasuna. Konplexutasun honek proiektuaren identifikazio eta definizio lanak zaildu egin dizkio lan taldeari. NEKAZARITZAN: Beharbada, Debagoienan, azken hamarkadatan gehien alboratu den sektorea da nekazaritzarena. Bestelako ekoizpen sektore batzuk indartzen joan diren heinean, nekazaritzari ez zaio behar zuen garrantzirik eman. Ezin ahaztu daiteke ordea, nekazaritza dela eskualde baten arnas gune garrantzitsuena, bere kulturaren oinarri eta gordelekua, eta batez ere, herri batek bizirauteko behar duen elikagaien jatorria. Mende berri honetan lekuan lekuko produktuen aldeko apustua egitea ezinbestekoa izango da. Esan daiteke lur langarria badagoela bailaran, baina nork landu falta da kasu askotan. Bestetik, badago bailaran kontsumorako eta kontsumo ekologiko eta tokikorako masa kritikoa. Bada sentsibilizazio maila bat produktu ekologiko eta gertukoen inguruan, eta sentsibilizazio horretan sakontzeko potentziala ere bai. Autoeratzeko ohiturak ere lagun dezake.

ARRASATEKO AZOKA BIRPENTSATZEKO EGITASMOA

Arrasaten herri eragile eta herritarrok aukera pa­regabea dugu parez-pare: Arrasateko azoka bir­pentsatu eta herritarron beharrei erantzungo dion gune bizi, atsegin eta erakargarria sortzeko aukera dugu.  Herritarron bizi kalitatean eragingo duen azoka-gunea eraiki nahi dugu. Logika merkantilista hutsek asetzen ez dituzten premiei erantzungo dien gunea: herriko merkataritza indartzea, elika­dura osasuntsua bermatzea, hurbileko nekazaritza sustatzea, biztanleon arteko sare eta harremanak indartzea, kontsumo ohitura iraunkorrei eta soli­darioagoei bide ematea, gure umeen zaintza eta aisialdi egokia eskaintzea … Bizitzeko modu osa­suntsuagoa, solidarioagoa eta iraunkorragoa erai­kitzeko urrats berria emateko aukera dugu ekimen honen bitartez.

…UREZTATU

Nondik abiatzen da ekimen hau? Bagarak, Arrasateko Udalaren babesarekin, sustatzen du Azoka birpentsatzeko ekimena, baina Arrasate eta inguruko herritar eta eragileei zabaldu nahi zaie ekimenaren protago­nismoa. Esan bezala, azoka herri-eragile eta herritarren parte hartze eta lankidetza zabalarekin berreraiki nahi dugu, helburuak partekatuz, eta gure arteko sinergiak baliatuz. Zein jardueraren bidez biziberritu Azoka-gunea? Azokaren ohiko jarduerei ildo berritzaileak batuz. Aukerak anitzak dira eta ekarpenak ugariak izan daitezke. Orain artean herri eragileekin egindako bidean hainbat eta hainbat bururatu zaizkigu: bertako nekazaritzaren eremua, bidezko merkataritza, jolasgune es­talia, bigarren eskuko gunea, elikadura eta zaintzarako gunea, kultur ekitaldien gunea, artisautza, truke dinamika, … Nola parte hartu? Ekimen honek zentzua du, eragile eta interesa duten herritar guztien artean gauzatzen badugu. Proposamenak bildu eta egitasmoaren bideragarritasuna parte hartze prozesu baten bidez egin nahi dugu. Horretarako, eta partaidetza errazteko, parte hartze modu eta aukera desberdinak zabalduko ditugu: proposamenak landuko dituzten lan taldeeta­tik hasi eta proposamenak adostuko diren herritarron bilkuretaraino. Ume, gazte, heldu, nagusi, gizon, emakume, merkatari, kooperatibista, nekazari, langile, langabetu, etorkin, guraso … parte hartu nahi?